Najstarsza pisana wzmianka o Pacynie pochodzi z 1430r. i znajduje się w Archiwum Archeologicznym w Poznaniu. Pacyna była wówczas własnością i siedziba Ogończyków Pacyńskich (Paczyńskich). Prawa miejskie uzyskała 6 marca 1509r. W 1519r. miasto zniszczył pożar, właściciele Pacyny – Marek i Dobiesław Pacyńscy na okres 6 lat zostali zwolnieni z podatków. Kolejna wzmianka o Pacynie pochodzi z 1579r. i jest informacja nie tylko o ilości mieszkańców (150), ale również o układzie przestrzennym (zabudowa luźna, murowana w typie ulicówki).

Jak podaje legenda w trakcie potopu szwedzkiego miasto zostało ponownie spalone.

Od 1792r. Pacyna (w wyniku II rozbioru) znajduje się pod panowaniem pruskim. Zgodnie z nowym podziałem administracyjnym leży w prowincji Prus Południowych w departamencie warszawskim.

W listopadzie 1806r. na ziemie powiatu gostynińskiego wkraczają wojska napoleońskie. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego i kolejnych zmianach administracyjnych pod prefektem powiatu gostynińskiego zostaje Teodor Dembowski – właściciel dóbr Pacyna.

W 1813r. po klęsce Napoleona w Rosji ziemie te zostały zajęte przez Rosjan. W granicach utworzonego w 1815r. Królestwa Polskiego leży Pacyna.

Pierwsze informacje o wybuchu powstania listopadowego dotarły do mieszkańców Pacyny 3 grudnia 1830r. wraz z gazetami warszawskimi. Zgodnie z zarządzeniem dyktatora powstania Józefa Chłopickiego powiat gostyniński miał stanowić zaplecze gospodarcze dla powstańców. Po detronizacji cara Mikołaja I przez Sejm w dniu 25 I 1831r. mieszkańcy Pacyny również składali pisemne deklaracje wierności Rządowi Narodowemu. Wojska carskie pod dowództwem Iwana Paszkiewicza pojawiły się w okolicy Pacyny w lipcu 1831r. Główny trzon armii rosyjskiej stacjonował w Gąbinie, a następnie 1 sierpnia pomaszerowali na Łowicz.

W okresie miedzy powstaniem listopadowym, a styczniowym majątek Pacyna należał do przodujących w Królestwie. Słynął z hodowli bydła i koni. W październiku 1861r. Namiestnik Królestwa Polskiego hr. Lambert wprowadzili nowy podział administracyjny. Pacyna należała do powiatu gostynińskiego, okręgu kaliskiego, guberni warszawskiej.

W czasie trwania powstania styczniowego nie doszło do walk na terenie samej Pacyny. Źródła informują o walce pod wsią Słup 3 VIII 1863r. Zginęło tam 17 powstańców, 9 wziętych do niewoli powieszono we wsi Model. Druga potyczka miała miejsce we wsi Słomków. (obie miejscowości należą do gminy Pacyna).Podejrzani o sprzyjanie sprawie narodowej dziedzice byli poddawani przez władze cesarskie represjom. Majątki ich zostały spalone. Z rozkazu władz rosyjskich spalono folwarki Słup i Malina w gminie Pacyna.

W latach 1905-1907 w trakcie trwania rewolucji aresztowano w Pacynie 3 działaczy (znamy nazwisko tylko jednego -Adama Wybrańca – nauczyciela szkoły w Pacynie).

W 1912r. powstaje w Pacynie Kółko Rolnicze. W trakcie I wojny światowej Pacyna zostaje zniszczona. Na ludność komendantura niemiecka mającą swa siedzibę w Gąbinie nałożyła min. obowiązek dostarczenia 90 q. zboża rocznie na rzecz wojska. Lata 1918-1939 to okres odbudowy Pacyny. Na terenie gminy rozwijał się głownie ruch ludowy.

17 IX 1939 r. do Pacyny wkraczają wojska niemieckie. Rozpoczyna się okupacja. 20 XI 1939r. Pacyna została włączona do Rzeszy. 18 stycznia 1945 do na naszych terenach pojawiają się wojska rosyjskie.